Dünyada IVF Uygulamaları

DünyadaTüp Bebek uygulamaları ve Türkiye; Farklı ülkeler, farklı kurallar

ivf_uygulamalari

Yaklaşık 40 yıldır dünyada tüp bebek uygulamaları yapılmaktadır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak uygulamalar yaygınlaşmakta, bu da çeşitli sorunları beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan belki de en önemlisi tüp bebek uygulamalarının nasıl kontrol edileceği ve kuralların nasıl olacağıdır. Farklı ülkelerde farklı kontrol mekanizmaları mevcuttur.

Bunlar kısaca 3 ana grupta toplanabilir:

  1. Tüp Bebek uygulamaları ile ilgili kanuni yaptırımlar olan ülkeler (Kanada, Avusturya, Türkiye, İspanya vb.)
  2. Kanuni yaptırımların olmadığı, ancak ulusal tıbbi gruplar (gönüllü çalışmaktadırlar) tarafından hazırlanan yönergeler bulunan ülkeler (Avustralya, USA,  Japonya vb.)
  3. Hiçbir şekilde düzenlemelerin bulunmadığı ülkeler (Kolombiya, Uruguay, Venezuela vb.)

 

Tüp Bebek uygulayan merkezlerin devlet tarafından kontrolleri bazı ülkelerde düzenli aralıklarla gerçekleştirilirken, bazılarında aralıklı kontroller yapılmaktadır. Kanunlara uymayan merkezlere lisans iptali ve ağır para cezaları uygulanmaktadır. Bu konuda devlet düzenlemesinin olmadığı ülkelerde ise sivil toplum kuruluşları kurallara uymayan merkezlerin kamuoyuna kötü reklamını yapmaktadır. Bu da merkezlerin halk tarafından kötü algılanmasına neden olmaktadır.

IVF uygulamaları konusunda birçok konu dünyada tartışılmaktadır. Bunun nedeni; farklı ülkelerin, dini  ve sosyal özelliklerine göre tüp bebek konusuna farklı bakışıdır. Tüm dünyada kabul edilen kurallar bütünü ortaya koymak toplumlar arasındaki farklardan dolayı çok zor gözükmektedir.

Tüp bebek uygulamaları sırasında üzerinde en çok tartışılan konular şu şekilde özetlenebilir:

İlaç ödemeleri

Bazı ülkeler (İsrail, Almanya, Türkiye) tüp bebek denemeleri için çiftlere maddi destek olmakta ve tüp bebek ücretinin tamamını ya da bir kısmını ödemektedir. Ülkemizde, bazı koşulların yerine gelmesi şartıyla devlet iki tüp bebek uygulamasını ve kullanılan ilaçların masrafını ödemektedir.


Mikroinjeksiyon/Klasik Tüp Bebek

Klasik tüp bebek uygulamasında sperm yumurtanın yanına konarak yumurtanın içine girmesi beklenir. Mikroinjeksiyonda ise sperm yumurtanın içine iğneyle sokulmaktadır. Ülkemizde neredeyse tüp bebek uygulamalarının tamamında mikroinjeksiyon yapılmaktadır. Dünyada ise genellikle sadece sperm sayısında yetersizlik olan çiftlerde mikroinjeksiyon yapılmaktadır.


Sperm ya da yumurtanın başkasından alınması

Sperm üretimi hiç olmayan erkekler ya da yumurta üretimi hiç olmayan bayanlar için tüp bebek yöntemiyle gebe kalmanın bir yolu genç birinden bu hücrelerin alınmasıdır. Bu işlem Amerika, İngiltere gibi ülkelerde serbestçe yapılabilirken ülkemizde olduğu gibi bazı ülkelerde ise yasaklanmıştır.


Transfer edilen embriyo sayısı

Son yıllarda çoğul gebelikleri önlemek amacıyla transfer edilen embriyo sayısı tüm ülkelerde azaltılmaya çalışılmaktadır. !980 li yıllarda 4 ve üzerinde embriyo transfer edilmesi nedeniyle çoğul gebelikler sık görüldüğü için erken doğum ve bebeklerin uzun süre yoğun bakımda kalmasına sıkça rastlanmıştır. Bu nedenle transfer edilen embriyo sayısını azaltarak ikiz/üçüz gebelikler azaltılmaya çalışılmaktadır. Ancak bu konuda da ülkeler arasında belirgin farklılıklar vardır.
Almanya, İtalya gibi ülkelerde toplanan tüm yumurtalar değil sadece 3 yumurta sperm ile döllenmekte ve oluşan bütün embriyolar rahim içine transfer edilmektedir.


Sperm, yumurta ve embriyo dondurulması

Ülkeler arasında sperm, yumurta ve embriyo dondurulması arasında da  önemli farklar vardır. Embriyo dondurulması ülkelerin çoğunda uygulanmakta ve transferden artan embriyolar saklanmaktadır. Ancak İtalya gibi bazı ülkelerde yasal olarak embriyo dondurulmasına izin verilmemekte, yumurta dondurulmasına izin verilmektedir.

Sperm dondurulması özellikle kanser tedavisi görecek olan erkeklerde yapılmaktadır ve birçok ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır. Yumurta dondurulması da giderek tüm ülkelerde yaygınlaşmaktadır. Özellikle kariyer nedeniyle evlenme ve çocuk sahibi olma yaşını geciktiren kadınların yumurta dondurma yöntemini seçerek gelecekte kullanmak için saklattıkları görülmektedir.

Ülkemizde sperm ve yumurta dondurulması  bazı özel durumlarda yapılabilmektedir. Kanser tedavisi görecek ve buna bağlı üreme yeteneğini kaybetme riski olan kişilerde bu hücrelerin dondurulmasına izin verilmektedir. Ayrıca yumurtalık rezervi düşük olanların yumurta dondurması da yasal olarak kabul edilmektedir. Embriyoların dondurulması ise serbesttir. Dondurulan embriyolar 3 yıla kadar saklanmaktadır.

ABD’de tüp bebek uygulamaları ile ilgili resmi düzenleme yoktur. Ancak laboratuarlar denetlenmektedir. Gebelik oranları düşük ya da çoğul gebelik oranları fazla olan merkezler sivil toplum kuruluşları tarafından halka bildirilmektedir.


Embriyo reduksiyonu (Çoğul gebeliklerin indirgenmesi)

Tüp bebek uygulaması sonrası üçüz ya da dördüz olması durumunda bu embriyolardan birinin gebeliğin 11. haftası sırasında alınması dünyada tartışılmakta olan bir konudur. Üçüz ya da dördüz gebelik durumunda bir ya da  iki embriyo alınarak ikize indirgemek böylece gebeliğin devamının sağlamak geçmişte uygulanmış olan bir yöntemdir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için transfer edilen embriyo sayısı giderek azaltılmakta bir çok ülkede tek embriyo transferine geçilmektedir. 

 


© 2024 Prof. Dr. Meriç Karacan. All Rights Reserved.